Dağlar Nasıl Oluşur?
Dağların oluşumu birçok şekilde meydana gelebilmektedir. Dış kuvvetlerin meydana getirdiği aşındırmalar ile kopan maddeler sürüklenirler. Okyanus, deniz veya göl gibi çukurlarda birikmektedirler.
Bu olay milyonlarca yıl sürmektedir ve bu olayın sonucunda kalınlığı binlerce metre kadar olan kalın tortul bir tabaka meydana gelmektedir. Bu tabakaların bulunduğu geniş alana sahip derin deniz çukurlarına jeosenklinal denmektedir. Türkiye’de bulunan kıvrımlı dağların uzantısı kuzeyde ve güneyde iki kuşak halindedir. Kuzeyde Kuzey Anadolu, güneyde Toros Dağları adını almaktadır.
Yurdumuza esnek yapıda bulunmayan tortulanma alanları kırılmaya uğrayan çökmeler ve yükselmelerle birçok dağ meydana gelmektedir. Bu meydana geliş Alp Orojenizi sırasında gerçekleşmektedir.
Peki dağlar nasıl oluşur?Dağlar iki şekilde oluşmaktadır. Bunlar kırıklı dağlar ve kıvrımlı dağlar olarak ele alınmaktadır. Kırıklı dağlar Jeosenklinallerse meydana gelen tortulların kıvrılamayacak durumda olması sonucu kırıklı dağlar adıyla meydana gelmektedir. Bu dağların yükselen ve alçalan kısımları bulunmaktadır. Yükselen için horst alçalan için ise graben ismi kullanılmaktadır. Dünyada bulunan en uzun fay hattı olarak bilinen fay hattı Doğu Afrika’da bulunan Victoria Gölü ile Van Gölü kuzeyin arasında olan fay hattıdır.
Kıvrım dağların oluşumunu ele alacak olursak, kıvrımlı dağlar yer kabuğunda bulunan çok geniş çukurlar için kullanılan addır. Bu çukurlar kıvrılarak yükselmekte ve dağlar oluşmaktadır. Bu yükselmeler; akarsular, rüzgarlar, kıtaların kaymasıyla uğradığı yan basınçlar sonucu oluşan tabakaların kıvrılması, buzulların etkisi ile tortulların birikmesi sonucu oluşmaktadır. Bu dağların da yükselen ve alçalan kısımları bulunmaktadır. Yükselen kısımları için antiklinal, alçalan kısımları için ise senklinal terimi kullanılmaktadır.
Dağların Kategorize Edilmesi
Dağların kategorize edilmesi farklı şekillerde olmaktadır. Bazı dağlarbuzullanma süreciyle oluşup şekillenebilmektedir. Buzlanma özellikleriyle anlatılmaktadır. Bazı dağlar ise volkanların püskürme tarihi ve oluşturduğu lava göre analiz edilir.
Bu dağlar için volkanik terimi kullanılmaktadır. Başka bir şekilde ise faylar ve dünya kabuğundaki katlanmalar veya tektonik katlanmaların kıtasal çarpışmaları örnek olarak gösterilebilmektedir. Karalardaki değişimler ve yerleşimler de dağların tanımını yapmaktadır. Bu nedenle bazı dağlar kayaç türüne göre analiz edilmektedir.
Dağları genel bir gruplandırma yaparak 2 şekilde ele alabilmekteyiz: Tektonik dağlar/Volkanik dağlar veya Tek dağlar/Sıra dağlar.